İçindekiler
Tüzel Kişi Nedir ve Özellikleri Nelerdir?
Tüzel kişi, yasalara uygun olarak bir araya gelen kişi veya mal topluluklarına denir. Bu topluluklar, hukuki süreçlerde tek birey olarak kabul görür. Başta devlet olmak üzere şirketler ve vakıflar, tüzel kişiliğe sahiptir. Tüzel kişi özellikleri arasında; örgütlenme, belirli bir hedefi amaçlama ve bağımsız bir kişiliğe sahip olma sayılabilir. Tüzel ve gerçek kişi arasında yapısal olarak ve yönetim bağlamında çeşitli farklılıklar bulunur. Tüm bu farklılıklar hakkında detaylı bilgilere, yazının devamından ulaşabilirsiniz.
Tüzel Kişilik Kaç Gruba Ayrılır?
Tüzel kişi, ortak bir hedef uğruna çaba gösteren bir topluluktur. Bu topluluk, hukuk düzeni çerçevesinde bağımsız olarak kabul edilir. Bir resmî varlık olarak tüzel kişilik, herhangi bir siyasi, sosyal, ticari ve bilimsel amaç için bir arada bulunabilir. Tüzel kişi, “kamu tüzel kişilik” ve “özel tüzel kişilik” olarak iki ayrı başlıkta incelenebilir. Kamu tüzel kişilikler kamu hukuku kurallarını temel alırken özel tüzel kişilikler, özel hukuk kurallarına göre yönetilir.
Kamu Tüzel Kişilikleri
Kamu tüzel kişilikleri, hukuk kurallarına göre kurulur ve faaliyetlerini bu yasalar doğrultusunda yürütür. Temel özellikleri ise şu şekilde sıralanabilir:
- Yasayla kurulur ve yasayla sona ererler.
- Kamu gücünün yetkilerine sahiptirler.
- Temel hedefleri, kamu yararını gerçekleştirmektedir.
Kamu tüzel kişileri, kişi toplulukları ve mal toplulukları olarak iki gruba ayrılır. Kişi toplulukları; ortak bir amaca yönelik kişilik verilmesi ile oluşan toplulukları ifade eder. Örneğin, meslek odaları kamu tüzel kişilik olarak kabul edilir. Mal toplulukları ise mal ve hizmet topluluklarına yasal kişilik verilmesi ile oluşur. Bu kamu tüzel kişi örnekleri arasında üniversiteler gösterilebilir.
Özel Tüzel Kişilikleri
Özel hukuki kararlara göre oluşan ve bu yasalar çerçevesinde faaliyet göstermeye devam eden topluluğa özel tüzel kişi denir. Bu toplulukların temel özellikleri şu şekilde sıralanabilir:
- Gerçek kişilerin kendi iradesiyle kurulur ve onların kararı doğrultusunda sona erer.
- Eşitlik ilkesine uygun olarak faaliyet gösterirler.
- Kȃr elde etmek, hayır yapmak ve kültürel faaliyetler düzenlemek gibi amaçlarla kurulurlar.
Özel tüzel kişilikler de kamu tüzel kişilikler gibi “kişi toplulukları” ve “mal toplulukları” olmak üzere iki gruba ayrılırlar. Kişi toplulukları, dernek ve şirketler gibi özel bir amacı gerçekleştirme hedefiyle bir araya gelmiştir. Bir mal varlığının belli bir amaca tahsis edilmesi ise vakıflar gibi mal topluluklarını oluşturur.
Bir Şirket Nasıl Tüzel Kişiliğe Sahip Olur?
Herhangi bir şirketin tüzel kişiliğe sahip olabilmesi için ticari sicil kaydı olması gerekir. Bu işlem sayesinde ticaret işletmelerinin unvanı, adresi ve faaliyeti gibi bilgiler, üçüncü kişiler tarafından bilinir hâle gelmesi sağlanır. Tescil işlemi, şirketin bulunduğu bölgenin sicil memurluğu tarafından gerçekleştirilir.
Tescil sürecinin başlaması adına şirketin bağlı olduğu ticaret odasına bir dilekçe ile başvuru yapılır. Tescil talebinin bahsi geçen imzalı dilekçenin yanı sıra şu gibi evraklar da gereklidir:
- Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nın onaylamış olduğu kuruluş ana sözleşmesi
- Taahhütname
- Ortakların noter tarafından onaylanmış kimlikleri
- Temsil yetkisine sahip olanların noter onaylı imzalı beyannamesi
Gerçek kişilerin ise ticaret unvanı tasdiknamesi, noter onaylı resimli nüfus cüzdanı ve vergi levhası fotokopisi gibi belgeleri toparlaması oldukça önemlidir. Ulaştırılan evraklar, sicil memuru tarafından incelenir. İnceleme sonucunda şirketin tüzel kişilik sahibi olduğu Ticaret Sicili Gazetesi’nde ilan edilir.
Tüzel Kişilerin Hukuki Sorumlulukları Nelerdir?
Tüzel kişiler, gerçek kişiler gibi belirli hukuki sorumluluklara tabidirler. Örneğin; şirketlerin türüne göre ayrılan vergi uygulamalarını yerine getirmeleri gerekir. Tüzel kişi ortaklı limited şirket kuruluşu ve anonim şirketler, kurumlar vergisi ödemekle yükümlüdürler. E-devlet tüzel kişi seçeneği ile şirketin borç ve vergi bilgilerine ulaşılabilir. Ayrıca tüzel kişi borç sorgulama kısmından mevcut bir borç olup olmadığını da öğrenmek mümkündür.
Öte yandan kurumlar vergisi mükellefi olan tüzel kişi, e-tebligat sistemine geçmek zorundadır. Elektronik tebligat sistemiyle ilgili işlemler, noter tarafından onaylanmış kişiler aracılığıyla gerçekleştirilebilir. Tüzel kişi e-imza kullanımı önemli bir diğer konudur. E-imza, gerçek kişilere ait olduğu için tüzel kişi yetkilileri tarafından kullanılır ve imza sirküleri tüzel kişileri temsil edebilir. Eğer şirket içindeki bir bireye firmayla ilgili herhangi bir görev tanımlanması gerekiyorsa tüzel kişi yetkilendirme belgesi için ilgili makama dilekçe gönderilmesi gerekir. Tüzel kişiliklerin sorumluluklarından bir diğeri ise şirketin vatandaşlık numarası yerine geçen tüzel kişi numarasını almasıdır.
Tüzel Kişilerin Finansal Yönetimi Nasıl Olur?
Tüzel kişiliği olan bir ortaklık, herhangi bir amaç doğrultusunda limited şirket olarak kurulabilir. Limited şirket ortakları, gerçek ve tüzel kişilerden oluşur ve toplam sayıları 50’yi geçemez. Limited şirketler, müdür ve genel kurul olmak üzere iki organ tarafından yönetilir. Müdürler, şirketin muhasebe, finans ve risk yönetimini üstlenirler. Ayrıca yıllık finansal tabloların hazırlanması da müdürün sorumluluğundadır. Şirketin anlaşma yaptığı muhasebeci ve mali müşavirler, finansal konularda yardımcı olurlar. Tüzel kişi ortaklı anonim şirket kuruluşu, bir ya da birden fazla kişi tarafından gerçekleştirilebilir. Bu tür şirketlerin yönetiminde, yönetim kurulu söz sahibidir ve sermaye artırımı ile borçlanma diğer şirket türlerine göre daha kolay gerçekleştirilebilir.
Gerçek Kişi Nedir?
Modern hukuka göre tüm insanlar gerçek kişi olarak kabul edilir. Tüzel kişiliklerdeki gibi gerçek kişilere de ait olan şirketler bulunur. “Adi şirketler,” sahibinden ayrı olarak kabul edilen bir mal varlığına sahip değildir. Kuruluş süreçlerinin kolay bir şekilde yürütülmesi, tüzel kişilikte olmaması ve tescil zorunluluğu bulunmamasından dolayı oldukça yaygın bir şirket türüdür. Bu tip şirketlerde ortaklar, firmanın mal varlığı hakkında ortak kararlar alma sorumluluğu taşır. “Adi komandit şirketler,” şahıs şirketi olarak kabul edildiği için tüzel kişiliği yoktur. Bu şirketlerdeki ortaklar, şirketin alacaklarına karşı sınırsız sorumluluk sahibidir.
Tüzel Kişi ve Gerçek Kişi Arasındaki Farklar Nelerdir?
Metnin bütüne bakacak olursanız gerçek kişi ve tüzel kişi farkının genel olarak verildiğini görebilirsiniz. Örneğin gerçek kişinin bir insan olması gerekirken tüzel kişinin böyle bir zorunluluğu bulunmuyor. Gerçek kişi bireysel özellik taşırken tüzel kişi kurumsaldır. Tüzel kişi, duruma göre birey gibi kabul gördüğünden bazı gerçek kişi haklarına sahip olabilir. Ancak gerçek kişiler, tüzel kişilerin kurumsal haklarını benimseyemez. Tüzel kişi yetkili tarafından, gerçek kişi kendisiyle temsil edilir. Gerçek kişi şirketi bireyin kendi adına işlettiği firma iken tüzel kişide, bir topluluk ortak amaç için çaba gösterir. Tüm bu özellikler düşünüldüğünde gerçek kişi tüzel kişi arasında belli başlı yapısal farklılıkların gözlemlenmesi mümkündür.
Yasal kişilik türlerine göre şirket kuruluş işlemleri ve vergilendirme süreçleri değişiklik gösterir. Bu gibi ayrımların beraberinde getirdiği farklı yasal prosedürleri eksiksiz yerine getirmek için dijital çözüm ortağınız Jestiyon’dan destek alabilirsiniz.
