Geçici vergi, onunla mükellef olan kişilerin mutlaka yerine getirmeleri gereken bir ödemedir. Gelir vergisinden muaf tutulan ya da başka nedenlerle vergi kapsamının dışında bırakılan kişiler kimi zaman bundan mükellef olabilirler. Bu yazıda geçici vergiden, ilgili beyannameden ve konunun diğer ayrıntılarından söz edeceğiz.
İçindekiler
Peşin Vergi: Geçici Vergi Beyannamesi Nedir?
Geçici Vergi Beyannamesi, gerçek usulde vergilendirilen ticari işletmelerin ve serbest meslek erbabının, belirli dönemlerde elde ettikleri kazanç üzerinden hesapladıkları ve önceden ödedikleri bir mükellefiyet türüdür. Bu noktada beyanname türleri arasında yer alan vergi ibrazını mutlaka yapmak gerekir.
Kimler Geçici Vergi Mükellefidir?
Geçici vergi mükellefiyeti, belirli kazanç sahiplerine aittir. Ticari kazanç elde edenler, serbest meslek erbapları, zirai kazanç sahipleri ve kurumlar vergisi mükellefleri bu kapsamda yer alır. Yani, ticaretle uğraşanlar, serbest meslek sahibi doktorlar, avukatlar gibi meslek erbapları ve çiftçiler geçici vergi mükellefi olur. geçici vergi ödemesi muhasebe kaydi mutlaka yapılmalıdır. Bu noktada geçici vergi ile mükellef olan kesimler temel olarak şunlardır:
- Ticari Kazanç Sahipleri: Ticari kazanç sahipleri, mal ve hizmet ticareti yapan kişilerdir. Bir dükkan işleten esnaf, ithalat veya ihracat yapan iş insanları, perakende satışla uğraşanlar bu gruba girer. Bu kişiler, kazançlarını dört aylık dönemler hâlinde beyan ederek, geçici vergi ödemek zorundadır.
- Serbest Meslek Erbapları: Serbest meslek erbapları da geçici vergi mükellefidir. Doktorlar, avukatlar, muhasebeciler, mühendisler gibi meslek mensupları, serbest meslek kazancı elde ettikleri için geçici vergi beyannamesi vermekle yükümlüdür. Bu kişilerin kazançları, yıl içerisinde belirli dönemlerde vergiye tabi tutulur.
- Zirai Kazanç Sahipleri: Tarım ve hayvancılıkla uğraşan çiftçiler de geçici vergi mükellefi olabilir. Zirai kazanç sahipleri, yıl boyunca elde ettikleri gelir üzerinden geçici vergi ödemek zorundadırlar. Bu ödemeler, çiftçilerin yıllık vergi yükümlülüklerini daha düzenli bir şekilde yerine getirmelerini sağlar.
- Kurumlar Vergisi Mükellefleri: Kurumlar vergisi mükellefleri, anonim şirketler, limited şirketler ve diğer tüzel kişiliklerdir. Söz konusu işletmeler, yıllık kurumlar vergisi ödemeden önce geçici vergi beyannamesi vererek, dört aylık dönemlerde kazançlarını beyan eder ve bu kazançlar üzerinden vergi öderler.
Kimler Geçici Vergi Ödemez?
Geçici vergi ödeme zorunluluğu, belirli mükellef gruplarını kapsasa da bazı kişi ve işletmeler bu vergiyi ödemekle yükümlü değildir. Ödenen geçici vergi sorgulama ile mükellefiyet durumu güncel olarak takip edilir. Bu noktada geçici vergi kodu numarasını takip etmek de mümkündür. “Kimler geçici vergi ödemez?” sorusunun yanıtı ise şu şekilde özetlenir:
- Basit Usulde Vergilendirilenler: Basit usulde vergilendirilen küçük esnaf ve zanaatkarlar, geçici vergi ödemezler. Bu kişiler, ticari kazançlarını basit usulde beyan ettikleri için geçici vergi mükellefiyeti dışında tutulurlar.
- Gelir Vergisi Beyannamesi Vermeyenler: Gelir vergisi beyannamesi vermekle yükümlü olmayan kişiler, örneğin sadece ücret geliri elde edenler, kira gelirleri belirli sınırların altında kalanlar veya belirli sosyal yardımlardan yararlananlar geçici vergi ödemezler.
- Yıllık Beyanname Vermeyenler: Yıllık gelir vergisi veya kurumlar vergisi beyannamesi vermek zorunda olmayan kişiler ve kurumlar geçici vergi ödemek zorunda değildir.
- Bazı Kamu Kurumları ve Vakıflar: Bazı kamu kurumları, dernekler, vakıflar ve kooperatifler gibi vergiden muaf tutulan kuruluşlar da geçici vergi ödemezler.
Hangi Kazançlar Geçici Vergi Kapsamına Girmez?
Geçici vergi kapsamına girmeyen kazançlar arasında, ücret gelirleri, kira gelirleri, menkul sermaye iratları (temettü gelirleri gibi), değer artış kazançları (gayrimenkul satışından elde edilen kazançlar gibi) ve arızi kazançlar (bir defaya mahsus yapılan işler) yer alır.
Yılın Geçici Vergi Dönemi Ne Zaman?
Geçici vergi dönemleri üçer aylık dönemler hâlinde belirlenmiş durumdadır. İlk dönem Ocak-Mart aylarını kapsar ve beyannamesi Nisan ayında verilir. İkinci dönem Nisan-Haziran aylarını kapsar ve beyannamesi Temmuz ayında tahsis edilir. Geçici vergi tarihleri kapsamındaki üçüncü dönem Temmuz-Eylül aylarını kapsar ve beyannamesi Ekim ayında sağlanır. Geçici vergi sürelerindeki son dönem ise Ekim-Aralık aylarını kapsar ve beyannamesi takip eden yılın Ocak ayında verilir. Bu bakımdan geçici verginin son günü Ocak ayının sonudur.
Geçici Vergi Beyanı Nasıl Yapılır?
Geçici vergi beyanı yılın belli dönemlerinde yapılır. İlgili belgelerin hazırlanmasıyla birlikte vergi dairesine başvurmanız mümkün olur. Bu belgeler arasında beyanname, gelir tablosu, hesap özeti ve fatura fotokopileri yer alır. Başvuruyu internet üzerinden gerçekleştirmeniz de mümkündür.
Geçici Vergi Beyannamesi İçin Gerekli Belgeler
Geçici vergi beyannamesi verirken genellikle gelir tablosu, hesap özeti ve beyanname formu gibi temel belgeler istenir. Kurumlar vergisi mükellefleri ve bilanço defteri tutanlar için gelir tablosu zorunludur. İşletme defteri tutanlar ise hesap özeti sunmak durumundadır. Fatura kopyaları, banka ekstreleri ve işletmenin faaliyet alanına özel diğer belgeler de ek olarak talep edilebilir. Tüm belgelerin doğru, eksiksiz ve güncel olması önem taşır. Elektronik ortamda verilen beyannamelerde bu belgelerin dijital kopyaları yeterli olur.
Hızlandırılmış Vergilendirme: Geçici Vergi Nasıl Hesaplanır?
Şirketlerin belirli dönemlerde elde ettikleri kazanç üzerinden ödemek zorunda oldukları bir vergilendirme türü olan geçici vergi hesaplaması, son derece basit bir yöntemle yapılabilir. Bu vergi türünde öncelikle belirli dönemi kapsayan aylık brüt kazanç toplamı hesaplanmalıdır. Geçici vergi oranı hesabında söz konusu işletmenin ilgili üç ay için brüt kazancı dikkate alınır. Buna göre elde edilen kazanç, kurumlar vergisi mükellefleri için %25, gelir vergisi mükellefleri için ise %15 oranında çarpılır. Böylece ödenecek vergi miktarı belirlenir.
Örneğin, bir şirketin ocak, şubat ve mart ayını kapsayan 1. dönemde beyan ettiği kazanç 6000 TL ise bu tutar %25 ile çarpılır. Hesaplama sonucunda elde edilen 1500 TL, ödenecek geçici vergi tutarıdır. Bu tutar, Gelir İdaresi Başkanlığının GİB Portal sistemi üzerinden tahakkuk belgesiyle beraber görüntülenebilir. Yine aynı sistem aracılığıyla ödeme işlemleri de tamamen çevrim içi şekilde gerçekleştirilebilir. Yıl sonunda bu geçici vergi ödemeleri, nihai beyannameyle karşılaştırılarak ödenmiş vergilerden düşülür. Bu sayede daha esnek bir ödeme planı sağlanmış olur.
Geçici Vergi Oranları Nelerdir?
2024 yılı için geçerli olan geçici vergi oranları, kurumlar vergisi mükellefleri ve gelir vergisi mükellefleri için farklılık gösterir. Dolayısıyla her iki mükellef türünün geçici vergi oranını hesaplarken birbirinden farklı faktörleri ele almak gerekir.
- Gelir vergisi mükellefleri için geçici vergi oranı: Gelir vergisi mükellefleri, ticari kazanç, serbest meslek kazancı, zirai kazanç gibi gelir türlerinden elde ettikleri kazançlar üzerinden geçici vergi öderler. Geçici vergi oranı, bu mükellefler için %15 civarındadır.
- Kurumlar vergisi mükellefleri için geçici vergi oranı: Kurumlar vergisi mükellefleri, yıllık kurumlar vergisi oranının dörtte biri kadar oranla geçici vergi öderler. Yani bu oran, kazançlarının %25’ine tekabül eder.
Ödemeler, geçici vergi dönemleri sonrasında Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB) Portalı üzerinden takip edilebilir ve İnteraktif Vergi Dairesi aracılığıyla banka kartı kullanılarak yapılabilir. Ödeme sürecinin geciktirilmesi durumunda ise 20.05.2024 tarihli karara göre aylık %4.5 oranında gecikme zammı uygulanır. Bu nedenle mükelleflerin vergi ödeme dönemlerini dikkatle takip etmeleri ve zamanında ödeme yapmaları büyük önem taşır.
Mali İşlemlerinizi Jestiyon İle Kolayca Yönetin
Jestiyon, sunduğu diğer tüm hizmetlerin yanı sıra, mali işlemlerinizi de yönetir. Danışmanlık, mali yönetim, sanal ofis ve daha pek çok konuda Jestiyon çözümleriyle tanışın. Bu sayede vergi, faturalandırma, muhasebe gibi kritik hususlarda en etkin yardımları alın.
