Türk Vergi Sistemi, matraha esas olunan tutarın ya da değerin resmî birimlere beyan edilmesine dayanır. Beyana dayalı vergilendirme olarak adlandırılan bu usul, tarhiyattan ödeme aşamasına kadar kapsamlı bir süreci ilgilendirir. Mükellefler, ilgili kanunlar uyarınca belirtilen şekilde ve tarihte beyanname verir. Aksi takdirde özel usulsüzlük cezası ödemek zorunda kalır. Söz konusu belgenin ne olduğuna, hangi alanlarda kullanıldığına ve türlerine dair detayları bu yazıdan öğrenebilirsiniz.
İçindekiler
Beyanname Nedir ve Beyanname Sorgulaması Nasıl Yapılır?
Herhangi bir durumu resmî kuruluşlara bildirme anlamına gelen beyanname, vergilendirme süreçlerinde önemli rol oynar. Bildirge olarak da adlandırılan bu yazılı metinler sayesinde vergilendirmenin tarh, tebliğ, tahakkuk ve tahsil gibi temel aşamaları aksamadan işler. Aynı zamanda bu belgelere şirket kurma aşamasında ve ticari faaliyetleri sürdürürken de sıklıkla rastlanır. Özetle kazancınızı, borçlarınızı, önceki bildirgelerde yapılan değişiklikleri ve diğer hususları resmî makamlara iletmek için beyanname vermeniz gerekir.
Vergi mükelleflerinin beyanname sorgulama işlemlerini elektronik ortamdan pratik şekilde gerçekleştirmesi mümkündür. Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB) tarafından sunulan e-Beyanname sistemi, söz konusu belgeleri dilediğiniz zaman görüntülemenize olanak tanır. Ayrıca e-Devlet üzerinden de daha önce gönderdiğiniz beyanları sorgulayabilirsiniz. Bunun için e-Devlet internet sitesine girmeniz ve arama bölümüne beyan türünü yazmanız yeterli olur. Ardından açılan sayfada sizden istenen bilgileri doldurarak sorgulama işlemini yapabilirsiniz.
Beyanname Hangi Alanlarda Kullanılır?
İşletmeyi ya da mükellefi ilgilendiren durumları resmî kuruşlara iletmeyi sağlayan beyannamelere farklı alanlarda rastlayabilirsiniz. Bunlardan ilki, tarhiyata esas olan kazançları ve bu tutarlara karşılık gelen oranları gösteren vergi levhasıdır. Mükelleflerin ödeyeceği vergi miktarını gösteren bu levha, beyan edilen bilgilere göre düzenlenir. Bir diğer ifadeyle, vergi beyanında bulunmadan levha almak mümkün değildir. Vergi levhası dışında bu belgelerin kullanıldığı diğer alanlar şunlardır:
- Maliye beyannameleri
- Mühür beyannameleri
- İmza beyannameleri
- Oda kayıt beyannameleri
Beyannamelerin temel kullanım amacı, vergi borcunu ortaya çıkarmasıdır. Mükellefler, vergi dairesine beyanda bulunarak borçlarını bildirir. Bu sayede vergi dairesi, mükellefin borçlarını teyit eder ve beyanname ödeme sürecini başlatır. İlgili yasaların belirlediği tarihlerde gerçekleştirilen beyanlar, vergilendirme sürecinin prosedürlere uygun olarak işlemesini sağlar ve mükelleflerin özel usulsüzlük cezalarıyla karşılaşmasını önler.
Beyanname Nasıl Verilir?
Beyanname vermek için izleyebileceğiniz alternatif yollar vardır. Çeşitli amaçlar doğrultusunda beyanda bulunmak için fiziki vergi dairelerinden, e-Devlet’ten ya da e-Beyanname sisteminden yararlanabilirsiniz. Gelir İdaresi Başkanlığına (GİB) bağlı olan bu sistem, fiziki vergi dairelerine gitmeye gerek kalmadan beyanda bulunmayı sağlar. Bu imkândan faydalanmak isteyen şahıs şirketi sahiplerinin bizzat; tüzel kişilerin ise kanuni temsilcileriyle bağlı olunan vergi dairesine başvuru yapması istenir.
Online beyanda bulunmak için öncelikle bilgisayarınızı GİB’in internet sitesindeki “Gerekli Programlar” ve “Kılavuzlar” sayfalarındaki bilgilere göre hazırlamanız gerekir. Elektronik ortamda beyanda bulunmayı sağlayan programları bilgisayarınıza kurduktan sonra sürece başlayabilirsiniz. Bunlar arasında yer alan “Beyanname Düzenleme Programı” aracılığıyla söz konusu belgeyi hazırlamanız mümkün olur. Ardından sırayla izleyeceğiniz adımlar şunlardır:
- Düzenlenen beyannameler boyutu en fazla 1 MB olacak şekilde dosyalarda paketlenir.
- e-Beyanname sitesine kullanıcı kodu ve şifreyle giriş yapılır.
- Açılan sayfada “Paket Gönderme” menüsü seçilir.
- “Seçiniz” ikonuna tıklayarak ilgili paket tercih edilir.
- “Gönder” kısmı işaretlenerek işlem tamamlanır.
Tüm bu işlemleri, Jestiyon tarafından sunulan profesyonel hizmetlerle pratik hâle getirebilirsiniz. Jestiyon, kendi mali müşavirinizin sistem üzerinden hesaplamalar yapmasına ve beyanları yüklemesine yardımcı olur. Bu belgeyi “Dokümanlar” sekmesinden görüntüleyebilir ve onaylayabilirsiniz. Onay sonrasında size verilen linkle İnteraktif Vergi Dairesi üzerinden borçlarınızı ödemeniz de mümkündür. Ayrıca sistemdeki dokümanların yer aldığı sayfadan geçmiş dönemde yapılan beyanları görebilirsiniz.
Beyanname Türleri Nelerdir?
Kullanım alanları ve içeriğine göre birbirinden ayrılan beyanname türleri vardır. Genelde bu türler, borç bildiriminde bulunulan vergiye göre belirlenir. Ayrıca verginin mükellefine ve kazanç çeşidine bağlı olarak değişen türler de bulunur. Örneğin Gelir Vergisi kapsamında; yıllık, münferit ve muhtasar beyan olmak üzere üç ayrı yöntem yer alır. Münferit beyan, dar yükümlülüğe sahip olanlar tarafından yapılır. Bu bildirim şeklinde yıllık beyana dâhil edilmeyen ve vergi kesintisi yapılmayan kazançlar esas alınır. Takip eden başlıklarda diğer türlere ilişkin ayrıntıları görebilirsiniz.
Muhtasar Beyanname
Gelir Vergisi’nde karşınıza çıkan muhtasar beyannameye dair esaslar, 193 sayılı kanunun 84. maddesinde yer alır. Bu maddeye göre muhtasar beyan, işverenler veya tevkifat yapanlar tarafından kesilen vergilerin matrahlarıyla beraber toplu olarak bildirilmesidir. Bir diğer ifadeyle bu beyan türünde vergi sorumlusu, işveren ya da matrahta kesinti yapmakla yükümlü kişilerdir. Aylık veya 3 aylık olarak düzenlenebilen muhtasar beyana örnek olarak işverenin çalışanların maaşından stopaj kesintisi yaparak Gelir Vergisi ödemesi gösterilebilir.
KDV Beyannamesi
Katma Değer Vergisi (KDV), bir malı ya da hizmeti satın alınan kişi tarafından ödenir. KDV beyannamesi ile mükellefler, ödemekle yükümlü olduğu vergi tutarını bildirir. Her ayın 28. günü yapılan bu beyan için öncelikle “Katma Değer Vergisi Beyannamesi” formunu doldurmak gerekir. Ardından doldurduğunuz formu ister fiziki vergi dairelerinden ister online sistemler üzerinden teslim etmeniz mümkündür. Bildirimin yapıldığı günün akşamına kadar Katma Değer Vergisi borcunuzu ödeyerek süreci tamamlayabilirsiniz.
Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesi
Yıllık Gelir Vergisi beyannamesi, kişi ya da kurumların ilgili sene içerisinde elde ettiği kazançlar için verilir. Bir takvim yılındaki kazançların ve iratların beyan edilmesiyle ödenecek Gelir Vergisi miktarı ortaya çıkar. Yıllık beyana konu olan gelir unsurları ise şunlardır:
- Ticari kazanç
- Zirai kazanç
- Serbest meslek kazancı
- Ücret geliri
- Gayrimenkul sermaye iradı
- Menkul sermaye iradı
- Diğer kazanç ve iratlar
Yıllık gelir beyanını, yasalarla belirlenen süreler dâhilinde gerçekleştirmek gerekir. Aksi takdirde gecikme süresine bağlı olarak farklı oranlarda özel usulsüzlük cezası açığa çıkar. Mart ayının başından son gününe kadar bir takvim yılındaki kazançlarınızı ve iratlarınızı bildirebilirsiniz.
Kurumlar Vergisi Beyannamesi
Kurumlar Vergisi beyannamesi; anonim, limited ve eshamlı komandit olmak üzere birbirinden ayrılan sermaye şirketleri tarafından ödenir. Nisan ayının sonuna kadar yapılan bu beyan üzerinden mükellefin yıllık safi kazancına karşılık gelen vergi miktarı belirlenir. Sermaye şirketleri, vergiye esas tüm gelirlerine bu belgede yer verir. Ancak şubeler, bürolar ve imalathaneler için ayrı ayrı bildirimde bulunulmaz. Yani tüm birimlerin yıllık safi kazançları, tek beyan üzerinden vergi dairesine bildirilir.
Geçici Vergi Beyannamesi
Geçici Vergi; Kurumlar Vergisi mükelleflerini, gerçek usule tabi ticari kazanç sahiplerini ve serbest meslek erbaplarını kapsar. Bu ödeme yöntemiyle cari dönemdeki Gelir Vergisi ve Kurumlar Vergisi borçlarını, 3 aylık kazançlar üzerinden hesaplayarak ifa etmek mümkün olur. Geçici Vergi bildiriminde bulunurken beyan verilme süresine dikkat edilmesi önemlidir. Geçici Vergi bildirimini ilgili kazanç dönemini izleyen ikinci ayın 17.günü akşamına kadar yapabilirsiniz.
Basit Usul Beyannamesi
Basit usulde vergilendirme, hesap dönemindeki kazançlar ile giderlerin ve malların alış satış tutarları arasındaki farka uygulanır. Bu vergilendirme şekline tabi olanlar, söz konusu farklardan doğan kârlarını ve zararlarını ilgili kurumlara bildirir. Basit usul beyannamesi verenler, pek çok yükümlülükten muaf olur. Kazançlarını basit usulde bildirenler, kira giderleri için muhtasar beyan verme ve vergi tevkifatı yapma gibi prosedürleri uygulamaz.
Damga Vergisi Beyannamesi
Damga Vergisi, hukuki işlemlerin geçerliliğini gösteren resmî kâğıtlar üzerinden alınır. Damga Vergisi beyannamesi, evrak süreçlerinden doğan masrafları belgelemeyi sağlar. Bu verginin zamanında beyan edilmemesi, çeşitli yaptırımlara yol açar. Söz konusu bildirimin yapılmaması durumunda mükellefe, vergi ziyaı cezası ve gecikme zammı uygulanır. Dolayısıyla bu beyanı, ilgili ayın 23. günü sonuna kadar gerçekleştirmek gerekir.
Ticari faaliyet gösterdiğiniz ülkeye göre sizi bekleyen vergi beyannamesi süreçleri değişiklik gösterir. Yurt içindeki ve sınırların ötesindeki vergi sorumluluklarınızı eksiksiz yerine getirmek için Jestiyon’dan destek alabilirsiniz.
