Kârlılık ve sürdürülebilirlik, her şirketin temel hedefidir. Bu iki unsur büyük ölçüde mali planlamaya ve finansal enstrümanların doğru biçimde kullanılmasına bağlıdır. Bütçe, işletmelerin varlığını sürdürmesi için önemli bir denge unsuru olarak kabul edilebilir. Bütçe planlama konusunda doğru adımları atarak etkili bir iş planı oluşturabilir ve şirketinizin güç kazanmasını sağlayabilirsiniz.
İçindekiler
Bütçe Planlama Nedir?
Şirketlerin mevcut mali kaynaklarını gözden geçirerek gelecekteki finansal durumu öngörmek ve iyileştirmek mümkündür. Bu faaliyet, bütçe planlama olarak adlandırılır. Bahsedilen planlamanın temel amacı, şirketin sahip olduğu maddi varlıkları doğru yöneterek sürdürülebilirliği sağlamaktır. Söz konusu çalışmalar genellikle belirli bir döneme yönelik olarak yapılır.
Maddi kaynakların planlanması yalnızca işletmeler için önemli olan bir durum değildir. Örneğin kişisel bütçe planlama harcamaların ve varlıkların dengede tutularak bireysel refahın sağlanmasına yardımcı olur. Diğer yandan söz konusu planlama faaliyetleri şirketler için hayati bir öneme sahiptir. Etkin bir planlama yaparak işletmeyi sürdürülebilir kılmak için gereken önlemleri alabilirsiniz. Örnek vermek gerekirse pasif gelir kaynaklarını gözden geçirerek şirketinizin veya bireysel bütçenizin dengede durmasını sağlayabilirsiniz.
İşletmeler için Bütçe Planlaması Neden Önemlidir?
Şirket bütçe planlaması, her şeyden önce kârlılık dengesinin korunması için önemlidir. İşletmelerin varlıklarını sürdürebilmesi bu dengenin korunmasına bağlıdır. Bütçe planı, gelir ve giderlerin etkin bir biçimde yönetilmesini sağlar. Bu konuya dikkat ederek şirketinizin finansal başarısını sağlayabilir ve rekabet gücünü artırabilirsiniz.
Mali riskler, işletme faaliyetlerinde çoğu zaman kaçınılmazdır. Bu riskler, şirketin elinde olmayan durumlardan, örneğin ekonomik dalgalanmalardan, ani fiyat artışlarından veya talep düşüşünden kaynaklanabilir. Diğer yandan risklerin etkin bir biçimde yönetilmesi işletmenin zorlu durumlardan güçlü bir biçimde çıkmasını sağlar. Bütçe planlama yaparak maddi kaynaklarınızı bu tür durumlarda koruyabilir ve şirketinizin aldığı zararı en düşük seviyeye indirebilirsiniz.
Uzun vadeli planlama, şirketlerin sürdürülebilirliği için önemli olan başka bir unsurdur. İşletme faaliyetlerinin sorunsuz bir biçimde ilerlemesi için mali yönetim, stok yönetimi, insan kaynakları politikası gibi unsurların uzun vadeli hedeflere göre belirlenmesi gerekir. Bütçe planlama, tüm bu faaliyetler için gereken maddi kaynakların doğru bir biçimde yönetilmesini sağlar. Bu sayede şirketlerinizin uzun dönem faaliyetleri için gereken stratejiyi oluşturabilirsiniz.
Bütçeleme Sistemleri Nelerdir?
Bütçe planlama süreçlerinde kullanılan bazı sistemler vardır. Bu sistemler, amaçları ve uygulama prosedürleri açısından farklılık gösterir. Şirketinizin bütçesini planlarken uygulayabileceğiniz başlıca yöntemler şunlardır;
Artımlı Sistem
Artımlı sistem, önceki yılın veya dönemin mevcut rakamları üzerine yapılan hesaplamalara dayanır. Bu uygulamada; dönemin bütçesi bir yüzde eklenerek belirlenir. Kolay bir hesaplama yöntemine sahip olduğu için oldukça yaygın bir metottur. Artımlı hesaplama uygulamasında önceki yıla ait ciro ve kârlılık gibi unsurlar dikkate alınır. Bahsedilen yöntem, temel maliyet unsurlarının değişiklik göstermediği dönemler için uygundur.
Faaliyet Temelli Sistem
Şirketlerin faaliyetlerinde elde ettikleri kazançlar temel alınarak yapılan hesaplama yöntemi faaliyet temelli sistem olarak adlandırılır. Bu sistemin esası, firmanın satış hedefine ulaşmak için yapması gereken faaliyetlere dayanır. Söz konusu uygulamalar için harcanması gereken masraflar hesaplamaya dâhil edilir. Girdi miktarı ise yukarıdan aşağıya doğru oluşturulan bir bütçeyle belirlenir.
Değer Önerisi Sistemi
Değer önerisi sistemi, temelde işletmeleri gereksiz harcamalardan kurtarmak için benimsenen bir yöntemdir. Bu yöntem; bütçeye dâhil edilen bütün birimlerin değer sağlamasını amaçlar. Bu birimler, işletmeye olan katkılarıyla değerlendirilir. Örnek vermek gerekirse, şirket envanterinde yer alan her cihaz bir birim olarak değerlendirilebilir. Yeni alınan cihazların şirkete değer getirmesi, örneğin işletme kârını artırması, iş süreçlerini hızlandırması veya gereksiz zaman/nakit kaybını önlemesi gerekir. Değer önerisi sisteminde bu tür unsurlar dikkate alınır.
Sıfır Temelli Sistem
Sıfır temelli sistem, her masrafın bir gerekçesi olmalı prensibine dayanır. Bu sistemde işletmedeki tüm departman ve süreçlerin bütçelerinin sıfırdan oluşturulması gerektiği düşünülür. Bu sayede her masrafın gerekçeleri bulunarak gerekli görülmeyen harcamaların engellenmesi sağlanır. Söz konusu sistem, aşağıdan yukarıya bütçe planlama örneğine sahiptir.
Bütçe Planlama Nasıl Yapılır?
Amaç belirleme; bütçe planlama tablosu oluşturmanın ilk adımıdır. Faaliyetin başlangıcında şirketin amaç ve hedeflerinin net bir biçimde belirlenmesi gerekir. Örnek vermek gerekirse gelecek dönemlerde işletmenizin kârlılığını belli bir seviyenin üzerine çıkarmayı hedefleyebilirsiniz. Böyle bir hedefe ulaşmak için geçmiş faaliyetlerinizi ve mevcut finansal sağlığınızı incelemeniz gerekir. Bütçenizde gereksiz maliyetlere sebep olan unsurları bulabilir, yeni gelir kaynakları yaratabilir. Bu sayede gelecek dönemde kâr elde etmek için gereken aksiyonları alabilirsiniz.
Gelir ve giderlerin belirlenmesi, finansal kaynakların planlanması için atılması gereken adımlardan biridir. Örnek olarak; aylık bütçe planlama yapıyorsanız geçmiş aylardaki gelir ve giderlerinizi gözden geçirmeniz gerekir. Gelir artışlarının olduğu dönemleri inceleyerek gelecekte mümkün olan riskleri belirleyebilir ve onlar için gereken önlemleri alabilirsiniz. Bu sayede finansal durumunuz için alternatif senaryolar hazırlayabilir ve mali kaynaklarınızın korunmasını sağlayabilirsiniz. Finansal unsurlarınızı daha etkin bir biçimde yönetmek isterseniz ön muhasebe hizmeti almayı düşünebilirsiniz.
Gelecekteki muhtemel gelir ve giderlerin belirlenmesi de planlama faaliyetinin amaçlarından biridir. Örnek vermek gerekirse; reklam ve tanıtım faaliyetlerinin satışları artırması beklenebilir. Böyle bir durumda, satışlardan gelen gelirin öngörülmesi gerekir. Diğer yandan işletmeye yönelik talebin artışı lojistik, depolama ve müşteri hizmeti gibi alanlarda iyileştirmeler yapılmasını zorunlu kılabilir. Plan yaparken bu tür durumların yarattığı giderleri de hesaba katmak gerekir.
Doğru Bütçeleme Yapmanın Avantajları Nelerdir?
Gereksiz maliyetlerden kurtularak işletmenin gelirlerini artırmak mümkündür. Böyle bir durumda kâr marjı kaçınılmaz olarak yükselir. Bütçe planlama uygulaması, şirketin finansal kaynakları üzerinde etkin bir kontrol sağlamanıza yardımcı olur. Bu sayede mali hedeflerinize ulaşabilir ve şirketinizin sürdürülebilirliğini sağlayabilirsiniz. Söz konusu planlama aynı zamanda işletme içindeki işbirliğinin yükselmesini ve verimliliğin artmasını sağlar.
İşletmenin finansal hedeflerine ulaşması, bütçe planlamanın sağladığı bir diğer avantajdır. Gelir ve giderlerin dengeye alınması, tasarruf etmeyi mümkün kılar. Bu sayede mali kaynakları kullanarak şirketin kârlılık hedeflerine uygun hareket etmek mümkündür. Etkin bir bütçe yönetimiyle firmanızı mali risklerden koruyabilir ve finansal hedeflerinizi yerine getirmek için doğru adımları atabilirsiniz.
Mali açıdan istikrarlı bir şirket, yatırımcılar için de cazip hâle gelir. Finansal tabloların düzenli ve istikrarlı bir biçimde ilerlemesi, kârlılığın sürekli olması ve işletmenin risklerden olabildiğince az zararla çıkması bu açıdan oldukça önemlidir. Doğru bütçe planlamasıyla şirketinizin stabilitesini sağlayabilirsiniz. Bu sayede işletmenizi yatırımcılar için avantajlı hâle getirebilirsiniz.
Bütçe Planlama Yöntemleri
Finansal kaynakları kontrol etmek için uygulanabilecek bazı yöntemler bulunur. Bu yöntemler, planlama metoduna göre farklılık gösterir. Bütçenizi kontrol etmek için tercih edebileceğiniz başlıca metotlar şunlardır:
- Sıfır Tabanlı Bütçeleme: Harcama ve gelirlerin sıfırdan başlayarak planlanmasına dayanır. Gereksiz maliyetlerin tespit edilerek düzeltilmesini amaçlar.
- Zarf Sistemi ve Nakit Bütçe Planlama: Harcamaların zarflarla tasnif edilerek planlanmasına dayanır. Nakit akışının güncel tutulmasını amaçlar.
- 50/30/20 Kuralı: Gelirin belirli yüzdelerinin farklı harcamalara ayrılmasına dayanır. Eldeki kaynakların verimli bir biçimde kullanımını amaçlar.
Yukarıdaki yöntemler arasından finansal amaçlarınıza uygun bir seçim yapabilirsiniz. Örnek olarak, gelirinizi etkin bir biçimde kullanmak isterseniz 50/30/20 kuralını uygulamak iyi bir fikir olabilir. Sürekli tekrarlayan gereksiz masrafları önlemeyi amaçlıyorsanız sıfır tabanlı bütçelemeyi tercih edebilirsiniz.
Bütçeleme Sürecinde Etkili Olan Katılım Düzeyleri Nelerdir?
Bütçe planlaması, uygulanan yöntemlerin yanı sıra katılım düzeyleri bakımından da çeşitlilik gösterir. Söz konusu planlama faaliyetine karar verilmesi ve bunun uygulanması işletmenin farklı paydaşları tarafından yapılabilir. Bahsedilen faaliyetlerde geçerli olan katılım düzeyleri şunlardır.
Dayatılan Bütçeleme
Planlamaya üst yönetim tarafından karar verilmesi ve alt birimlerin bu faaliyeti yerine getirmekle yükümlü kılınması mümkündür. Bu durum, dayatılan bütçeleme olarak tanımlanır. Söz konusu katılım düzeyinde bütçe hedefleri üst yönetim organları tarafından belirlenir. Söz konusu yöntem genellikle hızlı karar alınması gereken durumlarda uygulanır. Örnek olarak; ekonomik kriz dönemlerinde bazı önlemlerin alınması için dayatılan bütçeleme tercih edilebilir. Diğer yandan, bu uygulamada alt birimlerin motivasyonunu ve katılımını sağlamak da büyük bir öneme sahiptir.
Anlaşmalı Bütçeleme
Anlaşmalı bütçeleme, alt ve üst yönetim birimlerinin müzakeresiyle gerçekleşen bir uygulamadır. Bu uygulamada, alt birimlerin bütçe ihtiyaçları esas alınır. Üst yönetim, bu gereksinimleri dinleyerek birimlerle görüş alışverişinde bulunur. Uygulama sonucunda taraflar arasında belli bir anlaşma sağlanır. Bütçe hedefleri bu anlaşmaya göre belirlenir ve uygulamaya konur.
Anlaşmalı bütçelemeyi bir örnekle açıklamak mümkündür. Bir şirketin insan kaynakları departmanı, verimliliği artırmak için personel maaşlarında veya yan haklarında iyileştirmeye gidilmesi gerektiğine karar verebilir. Bu karar, departman tarafından üst yönetime iletilir. Her iki taraf arasında yapılan görüşmelerde söz konusu iyileştirme konusunda bir orta yol bulunması mümkündür. Bahsedilen işin finansal planı anlaşmalı olarak oluşturulan bütçeyle sağlanır.
Katılımcı Bütçeleme
İşletmenin alt birimleri aktif olarak katıldığı finansal planlama sistemi katılımcı bütçeleme olarak adlandırılır. Bu sistem, çalışanların ve departmanların bütçe ihtiyaçlarını belirlemek için çalışmasına dayanır. Söz konusu planlama yönteminde alt birimler, üst yönetime gitmeden önce finansal ihtiyaçlarını ortaklaşa olarak belirler. Örnek olarak; işletmenin bilgi-işlem departmanı faaliyetlerin yürütülmesi için gereken cihazların bütçesini ortaklaşa belirleyebilir. Sonrasında oluşturulan plan ve hedefler üst yönetim organlarıyla paylaşılır.
Katılımcı bütçeleme, işletme çalışanlarının motivasyonunu artırmak için tercih edilebilecek bir metottur. Bu sistemde, alt birimler kendi ihtiyaçlarını gözden geçirerek bütçe oluşturur. Diğer yandan, söz konusu bütçe planları şirketin üst yönetimi veya mali denetim organları tarafından incelenir. Katılımcı sistem bu açıdan anlaşmalı bütçeleme yöntemiyle benzerlik gösterir.
Bütçe Planlama Araçları ve Teknolojileri
Finansal planlama, detaylı ve kapsamlı bir süreç gerektirir. Bu planlama faaliyetinde ufak hatalar bile büyük sorunlara yol açabilir. Örnek vermek gerekirse maliyetlerin eksik hesaplanması harcamaların yanlış rakamlara göre optimize edilmesine sebep olur. Böyle bir durum söz konusu olduğunda ise kârlılık dengesi ciddi anlamda zarar görebilir. Bütçe planlama programı tüm bu süreçleri etkin bir biçimde kontrol etmek ve olası zararları önlemek mümkündür.
Jestiyon planlama programlama bütçe sisteminden yararlanarak finansal planlarınızı etkin bir biçimde yapabilirsiniz. Dijital okuryazarlığa hâkim olan mali müşavirler tarafından geliştirilen uygulama, etkin finansal planlama opsiyonlarına sahiptir. Bu uygulamayı kullanarak danışmanlık hizmetinden yararlanabilir ve bütçe planlamanızı etkili bir biçimde yapabilirsiniz. Bu sayede cari varlıklarınızın, banka ve kasa hesaplarınızın takibini yaparak gelir-giderlerinizi kontrol edebilirsiniz. Jestiyon’un bu uygulamasıyla işletmenizin aylık bilanço durumunu adım adım takip edebilir, masraf ve gelirlerinizden haberdar olabilirsiniz.
