Enflasyon, fiyat seviyelerinin sürekli yükselmesi ve paranın belirgin şekilde değer kaybetmesidir. Alım gücünün zayıflamasına ve ekonomik belirsizliklerin artmasına yol açar. Şirketler, bu belirsizliklerin meydana getirdiği sonuçları finansal tablolarına yansıtmak için enflasyon düzeltmeleri yapar. Böylelikle mali planlamalarını ve vergisel süreçlerini, paranın satın alma gücündeki değişikliklere göre yönetir. Yazının devamından enflasyon muhasebesi olarak adlandırılan bu işleme dair merak ettiğiniz detayları bulabilirsiniz.
İçindekiler
Enflasyon Muhasebesi Nedir?
Enflasyon muhasebesi; bir şirketin mali tablolarındaki parasal nitelikte olmayan hesap kalemlerinin, güncel satın alma gücünü yansıtması için düzeltme katsayısı ile çarpılarak tekrar hesaplanmasıdır. Söz konusu finansal tablo kalemleri arasında stoklar, maddi ve maddi olmayan duran varlıklar yer alır. Sayılan hesap türlerinin tutarları, ÜFE (Üretici Fiyat Endeksi) ya da enflasyon oranı gibi katsayılarla çarpılır. Bu sayede mali tablolar, ulusal para biriminin mevcut değerine uygun hâle getirilir.
Kimler Enflasyon Düzeltmesi Yapmak Zorunda?
Bazı şirket türleri ve mükellef grupları, ilgili düzenlemelerle belirtilen koşullarda enflasyon düzeltmesi yapmak zorundadır. Aşağıda enflasyon muhasebesi şartlarını yerine getirmesi mecburi olanları görebilirsiniz.
- Kazançları bilanço usulüne göre tespit edilenler (Anonim, limitet, komandit, kolektif şirket ve kooperatifler)
- Tarih fark etmeksizin yeni işe başlayanlar
Öte yandan, enflasyon muhasebesi uygulamasına tabi olmayan mükellef grupları da bulunur. Bunlar arasında ticari kayıtlarını TL cinsinden tutmayanlar vardır. Ayrıca kayıtlarını, üzerinden 3 yıl geçmemek kaydıyla yabancı para cinsinden TL’ye dönüştürenler de bu kapsamda yer alır. Son olarak, işletme esasına göre defter tutanlar ve serbest meslek mensupları da enflasyon düzeltmesi yapmak zorunda değildir.
İşletmeler için Enflasyon Muhasebesi Neden Gerekli?
Enflasyon muhasebesi, Türkiye’de ilk defa 30 Aralık 2003 tarihinde Vergi Usul Kanunu’nun 298. maddesine eklenen geçici 25. madde ile yürürlüğe girmiştir. İlgili maddeye göre şirketler, fiyat endeksindeki artış (Yurt İçi ÜFE) son üç hesap döneminde %100’den ve içinde bulunulan hesap döneminde %10’dan yüksek gerçekleştiğinde finansal tablolarını enflasyon düzeltmesinden geçirir. Bu hüküm çerçevesinde 2003 ve 2004 yıllarında enflasyon düzeltmesi uygulanmıştır. Ayrıca 2023 senesinde de enflasyon muhasebesi yapılacaktır.
Söz konusu muhasebe yöntemi, anonim ve limitet şirket gibi işletme türlerine çeşitli faydalar sağlar. Enflasyon düzeltmelerinin beraberinde getirdiği avantajlar aşağıdaki gibidir.
- Finansal göstergelere gerçek ekonomik durumu yansıtmak
- Kârlılığı ve zararı doğru hesaplamak
- Yatırımcıların ve kredi kuruluşlarının güvenini kazanmak
- Vergi yükümlülüklerini doğru hesaplamak ve yerine getirmek
Enflasyon muhasebesinin faydaları arasında fiyat artışlarının getirdiği finansal riskleri daha iyi anlamaya ve azaltmaya yardımcı olması da yer alır. Doğru bir muhasebe, şirketlerin gelecekteki ekonomik belirsizliklere daha hazırlıklı olmasını mümkün kılar. Böylece mali performansınızı daha güçlü ve sürdürülebilir bir duruma getirir.
Gerçek Şirket Performansını Ortaya Çıkaran Enflasyon Muhasebesi Nasıl Uygulanır?
Şirketinizin gerçek performansını gösteren enflasyon muhasebesini uygulamak için birkaç adımı izlemeniz gerekir. Öncelikle fiyat endeksi düzeltmesine tabi tutulan finansal tablo hesap kalemi belirlenir. Ayrıca işlemin yapılacağı tarihler de tespit edilir. Ardından sıra, işleme esas tarihle yasalarla belirtilen enflasyon muhasebesi günü arasındaki düzeltme katsayısını hesaplamaya gelir. Son aşamada ise bu katsayı ile parasal olmayan hesabın tutarı çarpılır.
Hangi Mali Tablolarda Enflasyon Muhasebesi Uygulanır?
Firmalar, niteliklerine ve mali tablonun içeriğine göre farklı standartları benimser. Örneğin halka açık olmayan şirketler, 3475 sayılı Vergi Usul Kanunu‘na (VUK) göre finansal tablo hazırlar. Payları halka açılan ve belirli şartları taşıyan şirketler ise Uluslararası Finansal Raporlama Standartları’na (UFRS) çerçevesinde düzenleme yapar. Enflasyon muhasebesi, UFRS ve VUK hükümlerine göre yalnızca bilanço tablolarında uygulanır. Yani gelir tablosu için herhangi bir fiyat endeksinde düzeltme gerçekleştirilmez.
Enflasyon Muhasebesi Hangi Hesaplara Uygulanır?
Enflasyon muhasebesi kayıtları, bilançoda yer alan ve parasal olmayan hesaplara uygulanır. Fiyat endeksi düzeltmesi yapılan hesaplar şunlardır:
- Mali duran varlıklar ve menkul kıymetler
- Maddi duran varlıklar
- Özel tükenmeye tabi varlıklar
- Stoklar, İlk madde ve malzeme, ticari mallar
- Verilen avanslar, depozito ve teminatlar
- Reel olmayan finansman maliyetleri
- Birikmiş amortismanlar
- Maddi olmayan duran varlıklar, haklar ve şerefiyeler
- Pasifteki parasal olmayan kalemler
- Öz sermaye kalemleri
- Düzeltilmiş kâr/zarar
- Pasifte yer alan fonlar
- Karşılıklar
Enflasyon muhasebesinin önemini, bir örnek üzerinden açıklamak mümkündür. Örneğin maddi duran varlıklar hesabındaki düzeltme sayesinde nominal değerli muhasebe kayıtlarından kaynaklanan amortisman gideri hataları ortadan kalkar. Böylelikle vergi yükünüzün artması gibi sorunlarla karşılaşmazsınız.
Enflasyon Muhasebesi ile İlgili Temel Kavramlar Nelerdir?
Enflasyon muhasebesi hesaplaması için öncelikle bazı temel kavramları öğrenmenizde fayda vardır. Bu kavramlar arasındaki düzeltme katsayısı, finansal tabloların ait olduğu aya ilişkin fiyat endeksinin aynı değerin işleme konu olan tarihteki miktarına bölünmesiyle elde edilir. Özetle, “Düzeltme Tarihindeki Endeks / Kıymetin Ait Olduğu Aya İlişkin Endeks” formülü üzerinden belirlenir.
Taşıma işlemi, bilmeniz gereken bir diğer enflasyon düzeltme süreci kavramıdır. Finansal tablolardaki hesap tutarlarının, belirli bir dönemin sonundaki güncel değerlerine ulaşmak için yapılır. Bu işlem esnasında baz alınan taşıma katsayısı, “Mali Tabloların Ait Olduğu Döneme Ait Fiyat Endeksi / Bir Önceki Dönemin Sonundaki Fiyat Endeksi” formülü ile hesaplanır.
Enflasyon Muhasebesi Örneği
Enflasyon muhasebesi örnekleri üzerinden bu konuya dair detayları daha net anlamanız mümkün olur. Aşağıda bu işleme ilişkin bir örnek görebilirsiniz.
| Hesap Grupları | Hesaplar | Tutarlar |
Aktif | Dönen varlıklar | 800.000 TL |
| Duran varlıklar | 1.500.000 TL | |
Pasif | Kısa vadeli borçlar | 200.000 TL |
| Uzun vadeli borçlar | 600.000 TL | |
| Öz sermaye | 1.500.000 TL | |
| Düzeltme Tarihleri ve Tutarları | Şirket, 31 Aralık 2023 tarihini düzeltme zamanı olarak belirlemiştir. | |
| Düzeltme Katsayısı | 31 Aralık 2023 tarihine ait endeks ile 31 Aralık’tan bir önceki yıl sonundaki endeks arasındaki fark baz alınır. Düzeltme katsayısı = 1500 / 1300 = 1.1538 (yaklaşık olarak) | |
| Düzeltme Hesaplamaları | Dönen varlıklar (örneğin stoklar): 800.000 TL * 1.1538 ≈ 922.30 TL | Duran Varlıklar (örneğin binalar ve makineler): 1.500.000 TL * 1.1538 ≈ 1.730.70 TL |
| Fark Kayıtları | Dönen varlıklar için fark: 922.30 TL – 800.000 TL = 122.30 TL | Duran varlıklar için fark: 1.730.70 TL – 1.500.000 TL = 230.70 TL |
Bu işlemlerin ardından sıra, bilanço düzeltmesi yapmaya gelir. Düzeltilmiş bilançonun aktifindeki dönen varlıklar 922.30 TL; duranlar ise 1.730.70 TL tutarında güncellenir. Pasif kısımdaki öz sermaye 1.853.000 TL, kısa vadeli borçlar 200.000 TL, uzun süreli ödemeler ise 600.000 TL olarak hesaplanır.
Finansal Süreçlerinizi Jestiyon ile Kolaylıkla Yönetin
Şirketinizin vergi mevzuatlarına uyumluluğu ve ön muhasebe süreçleri için Jestiyon’dan destek alabilirsiniz. Girişimcilere dijital çözüm ortaklığı yapan Jestiyon, Türkiye’deki ve yurt dışındaki finansal adımlarınızı güçlendirir. Yasal prosedürlere uygun hareket etmenizi sağladığı için hem mali hem de operasyonel işlemlerinizin aksamadan ilerlemesini mümkün kılar. İş fikrinizi hayata geçirmek ve mevcut faaliyetlerinizi ilerletmek istiyorsanız hiç vakit kaybetmeden Jestiyon ile tanışabilirsiniz.
